SZCZUR
ŚNIADY

Szczur śniady (Rattus rattus) – gatunek gryzonia z rodziny myszowatych (Muridae), inwazyjny[2].

Nieco mniejszy od swojego krewniaka, szczura wędrownego. Długość ciała 16–23 cm, długość ogona 18–25 cm, masa ciała 175–300 g. Pysk ostro zakończony, duże uszy, cienkie i prawie nagie. Grzbiet ciała ubarwiony najczęściej na kolor szaro-brązowy, ale u różnych osobników występuje duża zmienność ubarwienia; od szarego poprzez różne barwy pośrednie aż do czarnego. Spodnia część ciała jaśniejsza. Ogon pokryty łuskami i rzadkim owłosieniem. Od szczura wędrownego różni się większymi uszami i dłuższym ogonem. Bardzo dobrze się wspina, używając do tego swego ogona.

Występowanie

Prawdopodobnie pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej. W Polsce występuje na nielicznych stanowiskach w dorzeczu Odry i w niektórych portach na wybrzeżu Bałtyku, ale jego zasięg nie jest dokładnie znany. Wiadomo, że w ostatnich latach jego liczebność znacznie się zmniejszyła – z wielu środowisk został wyparty przez swojego konkurenta, czyli szczura wędrownego.

Siedlisko

Jest to typowy gatunek synantropijny. Przebywa wyłącznie w pobliżu siedzib ludzkich, gdzie zasiedla strychy, magazyny zbożowe, poddasza, hale targowe i różnego rodzaju zabudowania gospodarcze. Charakterystyczne jest to, że w odróżnieniu od szczura wędrownego zajmuje zwykle wyższe kondygnacje budynków. Potrafi wspinać się po murach, można go spotkać w miejscach wydawałoby się mało prawdopodobnych. Często występuje w magazynach portowych. W czasach żaglowców to właśnie szczur śniady był częstym, choć niechcianym towarzyszem żeglarzy.

Tryb życia
Szczur śniady jest aktywny głównie nocą. W miejscach, gdzie nie jest płoszony, wykazuje aktywność całodobową. Jest wszystkożerny i mało wybredny pod względem odżywiania. Dzienna porcja pokarmu wynosi około 20 gramów. Rozmnaża się bardzo szybko. Okres rozrodczy trwa cały rok. Ciąża trwa od 20 do 24 dni; w jednym miocie samica rodzi od 3 do 15 młodych. W ciągu roku daje od 2 do 6 miotów. Młode rodzą się ślepe, oczy otwierają po kilkunastu dniach, a dojrzałość płciową osiągają po 3–6 miesiącach. Szczur śniady żyje do 4 lat.

Znaczenie

Jest gatunkiem bardzo szkodliwym z punktu widzenia człowieka. Podobnie jak szczur wędrowny, wyrządza duże szkody gospodarcze (niszczy żywność, przegryza instalacje elektryczne, uszkadza meble). Ponadto pośredniczy w przenoszeniu wielu chorób, w tym dżumy. W Junnanie, górskiej prowincji Chin, dżuma przenoszona przez szczura śniadego została rejestrowana w źródłach historycznych już w 1772 roku[3].

Pomimo popularnego przekonania o przenoszeniu wścieklizny przez szczury, zarejestrowano jedynie nieliczne przypadki zarażenia człowieka wścieklizną przez szczura i inne małe gryzonie[4]. Małe gryzonie rzadko przeżywają ataki większych zwierząt zarażonych wścieklizną (np. lisów i psów), a dodatkowo zarażone nią bardzo szybko umierają. W latach 1954–1970 w Stanach Zjednoczonych znaleziono łącznie 39 przypadków dzikich szczurów chorych na wściekliznę[4]. W badaniu przeprowadzonym w latach 1990–1994 w Polsce na 12 230 przypadków zwierząt chorych na wściekliznę zarejestrowano jedynie 4 szczury[5].